ზოგიერთი ქირალური ნივთიერების და ციკლოდექსტრინის არაკოვალენტური ურთიერთქმედების ელექტროფორეტული კვლევა

ავტორი: თეკლე ერისთავი
თანაავტორები: საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი პროფ.:ბეჟან ჭანკვეტაძე,ქიმიის აკადემიური დოქტორი : ანა გოგოლაშვილი
ანოტაცია:

ასიმეტრული ორგანული მოლეკულების არსებობა კაცობრიობისთვის დიდი ხანია ცნობილია. დღესდღეობით, სამკურნალო ნივთიერებების 50%-მდე შეიცავს ქირალურ ცენტრს მოლეკულაში, მათი დიდი ნაწილი გამოიყენება რაცემატის სახით, რომელიც შედგება ენანტიომერების ექვიმოლური რაოდენობისგან. ენანტიომერები წარმოადგენენ მოლეკულებს, რომლებსაც ერთნაირი სტრუქტურული აგებულება, ატომების შეერთების ერთნაირი თანმიმდევრობა, მაგრამ განსხვავებული სივრცითი ორიენტაცია გააჩნიათ და აგებულებით ერთმანეთის სარკულ გამოსახულებებს წარმოადგენენ. მიუხედავად ორგანზომილებიან სიბრტყეში მსგავსი სტრუქტურული ფორმულისა, ენანტიომერებს ქირალურ გარემოში განსხვავებული ბიოლოგიური აქტივობა: ფარმაკოკინეტიკა, ტოქსიკურობა და ფარმაკოდინამიკა ახასიათებთ. ენანტიომერები ერთმანეთისგან განსხვავდება ცილებთან, რეცეპტორებთან და ფერმენტებთან მოქმედებით, მათ ბიოლოგიურ მოქმედებას ორგანიზმთან სწორედ ეს ფაქტორები განაპირობებს. ამ მიზეზით ზოგიერთი სამკურნალწამლო ნივთიერება იწარმოება ერთი ენანტიომერის სახით. კაპილარული ელექტროფორეზი წარმოადგენს ნივთიერებათა დაყოფის ელექტროკინეტიკურ მეთოდს, რომელიც ფართოდ გამოიყენება ენანტიომერული ნარევის ანალიზის მიზნით. კაპილარულ ელექტროფორეზში ენანტიომერების დაყოფა ხდება ქირალური სელექტორების გამოყენებით. ქირალურ სელექტორებად კაპილარულ ელექტროფორეზში ყველაზე ხშირად გამოიყენება ციკლოდექსტრინები. ისინი ენანტიოსელექტიურად გამოიცნობენ ენანტიომერებს გარდამავალი არაკოვალენტური დიასტერეომერული კომპლექსწარმოქმნის გზით. წარმოქმნილი კომპლექსები ერთმანეთისგან განსხვავდება სივრცითი ორიენტაციით ან სპეციფიური მოლეკულთშორისი ურთიერთქმედების ძალებით. ეს მიზეზები განაპირობებს ელექტროფორეტული ძვრადობების განსხვავებას და ქირალურ დაყოფებს. წინამდებარე ნაშრომში დამუშავებულ იქნა ზოგიერთი ქირალური ნივთიერების, კერძოდ ჰერბიციდების მეკოპროპის და დიქლოროპროპის ენანტიომერების დაყოფა კაპილარულ ელექტროფორეზში ციკლოდექსტრინების გამოყენებით. ქირალურ სელექტორებად გამოყენებულ იქნა როგორც ბუნებრივი ციკლოდექსტრინები, ისე მათი მოდიფიცირებული ნაწარმები. დავადგინეთ ენანტიომერების მიგრაციის რიგი სხვადასხვა ციკლოდექსტრინის გამოყენებისას, ენანტიომერების მიგრაციის რიგის შებრუნების სტრუქტურული მექანიზმების შემგომი კვლევის მიზნით.

მიმაგრებული ფაილები:

ზოგიერთი ქირალური ნივთიერების და ციკლოდექსტრინის არაკოვალენტური ურთიერთქმედების ელექტროფორეტული კვლევა [ka]